به منظور تلفیق و هماهنگی سازه و معماری در آفرینش معماری سازه پذیر، سوال اساسی این است که آیا می توان عوامل تاثیرگذار در این معماری و جایگاه هر یک از این عوامل را شناسایی نمود؟ بدین منظور در این مقاله کنکاش "نظریه معماری سازه پذیر" با استفاده از روش پژوهش نظریه پردازی داده بنیاد، به منظور روشن شدن شرایط علّی، شرایط مداخله گر، شرایط زمینه، راهبرد و پیامد معماری سازه پذیر دنبال می شود. نتیجه مستخرج از این مقاله نشان می دهد که برای طراحی معماری سازه پذیر، حصول شرایط علّی با خصیصه هایی نظیر علم گرایی و خرد نقادانه، رویکرد اساسی می باشد. همچنین شرایط مداخله گر در این معماری، زمینه تکتونیکی شامل؛ توان اجرایی، مسائل اقتصادی، زمین و همجواری ها، کاربری بنا، بوم و هویت بومی و اقلیم، فرهنگ و هماهنگی با زمانه و مقیاس بنا هستند که بر شرایط زمینه یا صفات تکتونیکی در سه حوزه عملکردی، کالبدی و معنایی اثر مداخله ای دارند. این صفات در 18 خصیصه (نظیر: هوشمندی، ایمنی، انعطاف پذیری، استحکام و تعادل، بهینه بودن، توجه به جزئیات، تعریف فضا، الهام از طبیعت، توجه به نیازهای پس از بهره برداری، وحدت، ترکیب با زمینه، تراش نیرویی و فرم بهینه، هندسه، تناسبات با مقیاس، پیام دهندگی، زیبایی، سازگاری و پایداری) می گنجند. راهبرد معماری سازه پذیر منتج از مقاله در دو بخش بررسی و اقدام دسته بندی می شود. در بررسی تکتونیکی و مقوله های تحلیل و تصمیم، طراح ملزم به توجه به معماری بومی و معماری اکوتک می باشد و در اقدام تکتونیکی، استفاده از پداگوژی سازاگرا در آموزش معماری سازه پذیر با مولفه های متعدد نظیر الگوی اکتشافی و تفکر انتقادی و خلاق الزامی است. پیامد بهره مندی از معماری سازه پذیر در مولفه های متعدد نظیر ارتقای آرامش و آسایش در محیط زندگی است.

مقدمه: تغییرات ساختاری البرز غربی از جنوب به شمال و همچنین مطالعات صحرایی و مطالعات تکتونیکی رسوبی، سبب گردیده است که بتوانیم محدوده البرز غربی را به واحدهای تکتونیکی-رسوبی کوچکتری تقسیم بندی نماییم.هدف: رشته کوه البرز دارای پیچیدگی خاصی است. تفسیر و شناسایی تکامل ژئودینامیکی البرز و حرکات آن امری ضروری است که با شناسایی زون های زمین شناسی آن مقدور می باشد.روش بررسی: مطالعه نحوه دگرشکلی، مطالعه گسلها و تاثیر آنها با رسوبگذاری در گذشته، تغییرات واحدهای سنگی، مقایسه دگرشیبی ها در زون های مختلف در ادوار زمین شناسی یکسان، به خصوص دز دوره ژوراسیک به بعده بیانگر متفاوت بودن شرایط زمین شناسی است و به عنوان مبنای اصلی تقسیمات تکتونیکی - رسوبی البرز غربی، مورد استفاده قرار گرفته است.نتایج: مجموعه ولکانیک زون ماگمائی جنوب البرز، مربوط به یک کمان آتشفشانی می باشد و در اثر فرورانش یک بستر اقیانوسی به زیر صفحه قاره ای، فوران نموده است. زون زمین شناسی البرز جنوبی و البرز میانی توسط سنگ های آتشفشانی ائوسن به طور دگرشیب پوشیده شده است، ولی سنگ های مذکور در البرز شمالی و خزر جنوبی فوران ننموده اند. اثرات فازهای کوهزایی کیمرین پسین و اتریشین در البرز میانی و جنوبی به صورت ناپیوستگی رسوبی قابل مشاهده است. ولی در البرز شمالی که در شمال گسل دیلمان قرار دارد، اثری از ناپیوستگی های رسوبی مذکور دیده نمی شود. بر اساس مطالعات زمین شناسی، در البرز شمالی، یک فروافتادگی از زمان ژوراسیک فوقانی آغاز شده و این فروافتادگی تا کرتاسه پایانی و همگام با فوران های آتشفشانی ادامه داشته است. زون البرز شمالی عموما شامل مجموعه ای از رسوبات پالئوزوئیک و مزوزوئیک می باشد و شدت چین خوردگی آن کمتر از البرز میانی و جنوبی است. دشت خزر یا دشت گرگان - رشت، شامل یک پی سنگ دگرگون شده است که توسط رسوبات جوان تر پوشیده شده است. و ضخامت رسوبات کواترنر در آن قابل توجه است.نتیجه گیری: مقایسه تغییرات چینه شناسی، فرمهای ساختاری، داده های پتروتکتونیکی البرز غربی، سبب گردیده است که البرز غربی را از نظر تکتونیکی - رسوبی، به پنج زون زمین شناسی تقسیم بندی شود که شامل: زون ماگمائی جنوب البرز، زون زمین شناسی البرز جنوبی، زون زمین شناسی البرز میانی (دره منجیل - شاهرود و رستم آباد- آسیابر- علم کوه)، البرز شمالی و زون زمین شناسی دشت گرگان - رشت می باشند. زون های زمین شناسی مذکور توسط گسل های بزرگ و عمیق از یکدیگر قابل تفکیک می باشند.

گرانیت های ملایر به عنوان بخشی از رخ داد پلوتونیسم در محدوده شمال غربی زون سنندج- سیرجان، در موقعیت عرض جغرافیایی 34o18’-34o00’ و طول 48o52’’-48o30’’ واقع شده است. در بررسی های تاریخچه تکتونوماگمایی زون سنندج- سیرجان، تشکیل توده های نفوذی به هم گرایی ورقه عربی و ایران همراه با فرورانش نئوتتیس در غرب منطقه سنندج- سیرجان نسبت داده شده است. بررسی ژئوشیمی عناصر اصلی و کمیاب سنگ های گرانیتی ملایر نشان می دهد که این توده های گرانیتی در محیطی فشارشی همچون حاشیه فعال قاره ای و در یک سیستم هم گرایی ورقه اقیانوسی- قاره ای و در کمان ماگمایی حاشیه قاره تشکیل شده اند. نسبت زیادLILEs/HFSEs  و آنومالی منفی Sr،Ba ،Ta  و Nb تایید کننده ارتباط آن ها با سیستم فرورانش و نشانه نقش پوسته در تشکیل و تحول ماگمای گرانیتی است. طیف وسیع ترکیب کانی شناختی در برسی های پتروگرافی و تنوع مشاهده شده در پژوهش های صحرایی، ماهیت کالک- الکالن پتاسیم زیاد آن ها و مقایسه روند مشاهده شده از آن ها در نمودارهای AFM، FeO-MgO و  K2O-SiO2با چند توده که وضعیت تکتونیکی مشخصی دارند، تاکیدی بر شباهت گرانیت های ملایر با گرانیت های کمان حاشیه قاره ای نوع آندی و در نتیجه نقش ماگمای مافیک گوشته فوقانی و حرکات تکتونیکی در تشکیل و تحول ترکیبی ماگمای منشا آن ها است.